Wat is leren? Wat is de stof begrijpen? Hoe weet je of een leerling iets daadwerkelijk begrijpt? Wat is het criterium om dat te kunnen beoordelen? Kun je iets begrijpen op een heel andere manier (dan de meeste mensen)? Is het mogelijk dat een leerling iets begrijpt, maar op een zodanig eigen manier, dat niemand kan beoordelen dat hij of zij het begrijpt en dat daarom iedereen die dat wel doet, onterecht beoordeelt dat de leerling het niet begrijpt? Dit zijn allemaal interessante filosofisch-didactische vraagstukken.
Mijn grootste held uit de filosofie is Ludwig Wittgenstein. Aan de hand van zijn filosofische reflecties wil ik hier iets van inzicht geven, antwoord geven op deze vragen. Dit doe ik in omgekeerde volgorde. Ik begin dus met de laatste vraag.
Is het mogelijk dat een leerling iets begrijpt, maar op een zodanig eigen manier, dat niemand kan beoordelen dat hij of zij het begrijpt en dat daarom iedereen die dat wel doet, onterecht beoordeelt dat de leerling het niet begrijpt? Nee, dat is niet mogelijk. Het is niet mogelijk, omdat er dan zoiets als privéoordelen zouden zijn. En privéoordelen zijn geen oordelen, want dan zou alles gelden, alles zou kunnen. Alles zou aangepast kunnen worden naar je eigen wensen, zodat het een positief oordeel wordt. En het zelf creëren van de regels om je eigen begrip te beoordelen heeft daarom geen enkele kracht. Het zijn daarom geen regels. Regels moeten ten minste door meerdere mensen gedeeld worden. En dit betekent dat ook anderen altijd je begrip moeten kunnen beoordelen.
Kun je iets begrijpen op een heel andere manier (dan de meeste mensen)? Ja. Kijk maar eens naar hoeveel verschillende bewijzen en typen bewijzen er zijn voor bepaalde wiskundige problemen zoals de stelling van Pythagoras (algebraïsche, meetkundig, knip-en-plakbewijzen).
Wat is het criterium om dat te kunnen beoordelen? Hierbij is het criterium van oordelen van toepassing. De enige manier om te bewijzen dat je het begrijpt, is door te laten zien dat je het begrijpt. Net zoals de regels publiekelijk gedeeld moeten zijn, zo is ook het criterium van bewijs het laten zien aan anderen dat je het begrijpt. Sterker nog, de toepassing is het begrip. In de wiskunde zie je dat heel goed. Een inzicht, een vermoeden lijkt een mentaal proces te zijn. Echter het zeker weten, het laten zien (ook aan jezelf) is door het uit te werken. Door het op te schrijven of op een andere manier te delen ontstaat het begrip.
Hoe weet je of een leerling iets daadwerkelijk begrijpt? Door het te zien. Zo kan je controleren of hij of zij de regels van begrip heeft gevolgd.
Wat is de stof begrijpen? Regels volgen.
Wat is leren? Regels volgen 😉.